Нёль вося удж

Сыктывкарса коми войтырлӧн конференциялысь Помшуӧмъяссӧ олӧмӧ пӧртӧм серти «Коми войтыр» ӧтмунӧмса Сыктывкар юкӧн Исполкомлӧн нёль вося удж йылысь сёрни (2019.11.29 лун)

Видза оланныд, бӧрйӧмаяс, кодъясӧс вӧзйисны делегатъясӧн сыктывкарса коми войтырлӧн конференция вылӧ тавося собранньӧяс дырйи, да корӧмаяс!

Дасьті Сыктывкарса коми войтырлӧн конференция кежлӧ неыджыд сёрни сы йылысь, мый «Коми войтыр» ӧтмунӧмса Сыктывкар юкӧнлӧн Исполком вӧчис нёль во чӧжнас. Унджыкыс тіян пиысь та йылысь кывлісны нин, кор нуӧдім Сыктывкарын да карбердса посёлокъясын делегатъясӧс бӧрйӧм могысь собранньӧяс. Кӧнкӧ ошкисны, а кӧнкӧ – и эз; вывті уна пӧ развлекаловкаыс, коми кыв да культура йылысь тӧждыс, и он пӧ кыпӧдӧй экология да Сийӧсаёль (Шиес), морт инӧдъяс йылысь сёрнияс. Выльпӧв висьтавны нёльвося удж йылысь коланлуныс быттьӧкӧ и абу, но век жӧ мыйсюрӧ ковмас казьтыштны нӧшта на ӧтчыдысь.

Быд во «Коми войтыр» ӧтмунӧмса Сыктывкар юкӧнлӧн Исполком Сыктывкарса администрация отсӧгӧн котыртіс коми войтырлысь конференцияяс, мый дырйи вӧлі вынсьӧдӧма Помшуӧмъяс (Резолюция). Резолюция дасьтӧм бӧрын Сыктывкарса администрация вынсьӧдліс конференциялысь Помшуӧмъяссӧ олӧмӧ пӧртӧм йылысь план. Юркарса администрация быд во жӧ кывкутіс конференцияса делегатъяс водзын уджын вермӧмъяс йылысь. Унджыктор йывсьыс талун гаралісны нин.

Конференцияса Помшуӧмъясӧ пыртӧм вӧзйӧмъяс подув вылын ми и тэчим ассьыным планнымӧс. Но сёрниӧс нуӧда ог планлӧн быд пункт вӧчӧм йылысь, а нырвизьяс серти.

Тӧдчӧдам, мый джын коми мортыс олӧ нин каръясын. Сідз, сӧмын Сыктывкарын, 2010-ӧд воын Йӧзӧс ставроссияса гижӧдӧм серти, олӧма 250 900 морт, на пиысь 64 983 коми (либӧ 25,9%). Юркарӧ овмӧдчӧны коми сиктъясысь семьяяс, велӧдчӧм бӧрын татчӧ кольччӧны том йӧз, кодъяс гозйӧдчӧны, челядьӧс лӧсьӧдӧны. И кыдзи казялам ми, гежӧд том семьялӧн челядьыс сёрнитӧ чужан коми кывнас. Медым котыртны татшӧм семьяясыскӧд уджсӧ, некымын во сайын вӧлі лӧсьӧдӧма «Шуда котыр» клуб. Тайӧ каднас Сыктывкарын вӧлі нуӧдӧма унасикас мероприятие челядя семьяяслы – гажӧдчана, ворсана, на лыдын и выльвося гажъяс, кодъяс и чукӧртӧны медуна йӧзсӧ.

Бать-мамкӧд удж таӧдзыс некыдзи абу вӧлі котыртӧма Сыктывкарын. Буретш тай нырвизяс и зілям бӧръя воясас. 2018-ӧд воын комиӧн сёрнитысь челядьлы да налӧн бать-мамыслы, кодъяс ӧтувчылісны «Шуда котыр» клубӧ нёль во сайын, лӧсьӧдім «Кыв поз»проект. Сійӧс олӧмӧ пӧртӧм могысь «Коми войтыр» ӧтмунӧм шедӧдіс грант. 

Велӧдан семинар-практикумъяс дырйи бать-мамкӧд ӧтвылысь корсим коми кыв видзӧмын мытшӧдъяс, корсим петан туйяс, кыдзи ӧнія кадӧ вӧчны, медым коми бать-мамлӧн вежсис видзӧдласыс, а челядьным сёрнитісны коми кывйӧн. Проект помасьӧм бӧрын йӧзӧдім торъя сборник, кӧні специалистъяс да бать-мам юксисны асланыс опытнас. Талун «Кыв поз» проектын зільысьясӧс аттьӧалісны карса администрация да Cӧвет.

«Кыв поз» проект 2019-ӧд воын уджалӧ водзӧ. Сыктывкарса администрациялӧн школаӧдз велӧдӧм управленньӧ отсӧгӧн миян эм позянлун петны садикъясӧ, медым шымыртны унджык бать-мамӧс. 93-ӧд, 77-ӧд да 107-ӧд челядь видзанінъяс подулын котыртлім «Кык кывъя челядьӧм быдтӧм» клуб. Аттьӧ таысь школаӧдзса велӧдӧм управленньӧӧн веськӧдлысь Тамара Евгеньевна Горбуновалы, отделӧн веськӧдлысь Елена Николаевна Коданёвалы да челядь видзанінса юрнуӧдысьяслы, кагульничаяслы. Сёрнитчӧм бӧрын, локтан во татшӧм клубъясыс кутасны уджавны Лесозавод да Орбита микрорайонъясын.

«Коми войтыр» ӧтмунӧмса Сыктывкар представительстволӧн Исполком нуӧдіс бать-мамъяскӧд гӧгӧрвоӧдана удж и карса школаясын. Татшӧм уджас босьтчим сы бӧрын, кыдзи пыртісны Велӧдӧм йылысь россияса оланпасӧ вежсьӧмъяс, код серти бать-мамлы колӧ аслыныс бӧрйыны чужан кыв да этнокультурнӧй нырвизя предметъяс велӧдӧм. Сыктывкарса велӧдан управленньӧ дасьтіс школаясын бать-мам чукӧртчӧмъяслысь план, и юркарса представительство исполкомӧ пырысьяс мукӧд корӧм йӧзкӧд ӧтвылысь сёрнитчӧм бӧрын ветлывлісны бать-мам собранньӧяс вылӧ, кӧні кыптыліс чужан кыв да этнокультурнӧй нырвизя предметъяс бӧрйыны позянлун йылысь сёрни.

Колян во кӧ ми ветлім мӧд классянь кӧкъямысӧд класса бать-мам собранньӧяс вылӧ, то таво – сӧмын 4-ӧд классъясӧ. Нёльӧд класса бать-мамлы колӧ вӧлі бӧрйыны предметъяссӧ шӧр класса тшупӧд вылӧ. Сёрӧн воис планыс да, уналаӧ эг вермӧй ветлыны. Та кындзи, велӧдан управленньӧсянь эз во юӧр, кӧть и корим, кутшӧм Сыктывкарын серпасыс коми кыв велӧдӧм серти.

Чайта, колӧ бать-мамкӧд гӧгӧрвоӧдана удж колӧ нуӧдны водзӧ. Ӧд медводдза классӧ пыригӧн бать-мам бурасӧ оз тӧдны, мый налӧн эм позянлун бӧрйыны «коми кыдзи чужан кыв» предмет. И кыдзи пасйӧны асьныс бать-мамыс, налы оз век сетны тырвыйӧ юӧр коми кыв бӧрйыны кӧсйигӧн. Мукӧдыс чайтӧны – тайӧс висьтавлӧны садикъясын «Кыв поз» проект нуӧдігӧн – мый коми кывсӧ оз нин школаас велӧдны. 

2018-ӧд воӧдз кӧ коми кыдзи чужан кыв Сыктывкарын велӧдлісны сӧмын Коми национальнӧй гимназияса велӧдчысьяс, ӧні нӧшта на и 1-дза, 24-ӧд, 26-ӧд да 38-ӧд школаясын. Ӧтувъя лыдыс колян во вӧлі 68 морт. 

Тӧдчӧмӧн чиніс сэтшӧм велӧдчысьяслӧн лыдыс, кодъяс велӧдӧны коми кыдзи канму кыв (лыдпасыс чиніс 20 сюрссянь 8,7 сюрсӧдз).

Чужан кывъяс ас кӧсйӧм серти бӧрйӧм лёк нога тӧдчис коми кывъяс велӧдӧм вылӧ. Кисьтӧма уна воӧн тэчӧм кыв велӧдан система. Джын велӧдысьыс дугдісны велӧдны коми кыв, эз ас кадӧ могмӧдны коми кыв велӧдан небӧгъясӧн. Кор коми кыв велӧдӧны дон (оценка) пуктітӧг, бырӧ велӧдан мотивацияыс, чужӧ веськодьлун ставныслӧн – и велӧдысьяслӧн, и велӧдчысьяслӧн, и бать-мамлӧн. Тайӧс позьӧ казявны «Оліс-выліс мойд…» фестиваль серти, кор роч челядь пуктӧны комиӧн мойдъяс. Водзын кӧ фестивальыс 18-ӧд номера школаын вӧлі мунӧ куим лун да шымыртӧ 30 гӧгӧр мойд, таво фестивалитім час джын сӧмын. 

Кывсис сідзжӧ, мый школаясын бать-мамыслы тшӧктӧны вежлавны заявлениесӧ, кор юасьӧны кагалысь чужан кывсӧ – коми пыдди пӧ корӧны гижны роч кыв.

Велӧдан юкӧнын бур юӧръясысь позьӧ казьтывны Иван Куратов нима 1-дза номера карса шӧр школаын Коми культура шӧрин восьтӧм, кӧні челядьыс вермасны пыдісяньджык тӧдмасьны коми кывйӧн да культураӧн оз сӧмын урокъяс дырйи. Водзмӧстчис коми культура шӧрин восьтӧмын коми кыв велӧдысь Елена Фёдоровна Нестерова.

Зілим уна во, медым Сыктывкарын ёнджыка тӧдчис коми руыс ывлавывса гажъяс котыртігӧн. Тавосянь сыктывкарса некымын автобус маршрутын сувтланінъяссӧ да мукӧд юӧрсӧ кутісны юӧртны кык кывйӧн – комиӧн и рочӧн. Та серти уджыс пансьыліс во 8 сайын, но сӧмын 2019-ӧд воын олӧмӧ пӧртӧма. Кыдзи кутасны юркарӧ воны выль автобусъяс, кӧні эмӧсь нин автоинформаторъяс, остановкаяс кык кывйӧн юӧртӧм паськӧдасны. Тадзи эскӧдӧны юркарса чинаяс.

Сыктывкарын комияслысь аскылӧмсӧ кыпӧдӧм могысь, коми кывлысь юргӧмсӧ паськӧдӧм могысь «Коми войтырса» юркар представительстволӧн Исполком мукӧдыскӧд ӧтвылысь быд во котыртіс дас гӧгӧр мероприятие. На лыдын позьӧ казьтыштны некымынӧс:

- «Оліс-выліс мойд» школаяскостса фестиваль-конкурс, кӧні роч кывъя челядь пуктӧны коми кывъя мойдъяс. Фестивальыс быд во мунӧ 18-ӧд номера школаын. Водзмӧстчӧ тайо уджас Ирина Алексеевна Чумакова. Таво челядь петкӧдлісны мойдъяссӧ «Коми рытъяс» фестиваль дырйи, мый вӧлі сиӧма коми театрлы 100 во тыригкежлӧ.

- «Кужам сьывны, кужам и ворсны» фестиваль, коді ӧтувтӧ сыктывкарбердса посёлокъясысь сьылысь, йӧктысь да ворсысь котыръяс. Фестиваль котыртлісны Сьӧдкыркӧтшын, Максаковкаын, Гӧрд Затонын.

- «Кӧні? Мый? Кор?» карса конкурс.  Конкурс пыр мунӧ зэв кыпыда, чукӧртӧ уна йӧзӧс.

- Коми нывъяслӧн «Райда» карса тшупӧда конкурс. Таво Сыктывкарын лоӧ республика тшупӧда VII-ӧд нин «РАЙДА» конкурс. Юркарсянь сэні петкӧдчас Педколледжысь велӧдчысь Лариса Мартюшева. Корам волыны видзӧдны конкурссӧ ӧшым тӧлысь 6-7-ӧд лунъясӧ Ёртасян керкаӧ.

- Ӧтувъя коми диктант. Таво сӧмын карса школаясын диктантсӧ гижисны 250 гӧгӧр велӧдчысь. Тайӧ 1-дза, 7-ӧд, 16-ӧд, 18-ӧд номера школаяс. Ёнджыкасӧ пырӧдчисны найӧ, кодъяслы комиыс абу чужан кыв.

- Ӧтуввезйын коми кыв сӧвмӧдӧм могысь «Коми блогйысь» конкурс.

- «Коми кыв ме тӧда» проект – нимӧдім коми кывйысь карса олимпиадаын вермысьясӧс. Проект олӧмӧ пӧртӧм могысь водзмӧстчис Раиса Шахова, кор водз муніс таладор югыдысь.

Индӧм уджтасъяссӧ нуӧдігӧн медыджыд сьӧкыдлуныс – сьӧм. Кыдзи позьӧ тырвыйӧ бура котыртны да нуӧдны фестиваль да конкурс 10-15 сюрс шайт вылӧ? Ӧтарӧ колӧ корсьысьны спонсоръясӧс, кодъяссянь чуктӧ ёна унджык сьӧм карса администрация дорысь? Тайӧ ӧмӧй и эм каналан национальнӧй политика могъясыс, медым ичӧт сьӧмӧм дзескӧдны коми культура?

Экология вӧсна тӧждысигӧн котыртім субботникъяс Выльтыдор посёлокын. Весалім посёлоксӧ тувсов ытваӧн вайӧм лӧп-ёгысь. Зіля уджалысь челядьлы вичмӧдім юмов козинъяс да козьналім Выльтыдорлӧн чужан лунӧ дасьтӧм концерт дырйи.

Колян вося конференция дырйи кыпӧдім сёрни Кардор обласьтса «Сийӧсаёль» станциядорса нюраинъясын чорыд бытӧвӧй шыбласлы полигон кыпӧдӧм йылысь. Делегатъяс пасйылісны, мый закон торкалӧмӧн лӧсьӧдӧм полигон вермас вайӧдны экологическӧй катастрофаӧдз став Войвылын Кыдзи и корисны бӧрйӧмаяс, шыӧдчим Каналан сӧветӧ, медым вынсьӧдісны оланпас, код серти оз позь вайны Комиӧ мукӧдлаысь быдсикас лӧп-ёгсӧ. Кыдзи тӧдам, уджыс та серти пансьыліс, и – джӧмдіс.

«Коми войтыр» ӧтмунӧмысь Сыктывкарса представительстволӧн Исполком зілис топыда уджавны Сыктывкарса администрациякӧд, Школаӧдзса Велӧдӧм, Велӧдӧм, Культура управленьӧяскӧд, но колины збыльмӧдтӧмӧн кутшӧмсюрӧ вӧзйӧмъяс. Найӧм ми пыртім тавося Помшуӧмъясӧ, медым водзӧ уджавны. Аттьӧ Сыктывкарса администрацияын уджалысьяслы, кодъяскӧд ковмис нёль во чӧж топыда уджавны карса коми войтырлысь конференция дасьтігӧн да Помшуӧмсӧ олӧмӧ пӧртігӧн!

Зілим бӧръя кык тӧлысяс, медым тавося собранньӧяс дырйи гижӧм да юргӧм вӧзйӧмъясыс пырисны карса коми войтыр конференциялӧн Помшуӧмӧ. Кута лача, мый «Коми войтыр» ӧтмунӧмса Сыктывкар представительстволӧн выльӧн бӧрйӧм Исполкомыс кутас ёна бурджыка уджавны, дорйыны комияслысь инӧдъяссӧ, кыв да культурасӧ.

И сёрни помын кӧсъя аттьӧавны найӧс, коді нёль во чӧж зіля уджаліс «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Сыктывкар представительствоса Исполкомын: Светлана Гениевна Горчаковаӧс, Мария Вячеславовна Кузьбожеваӧс, Людмила Николаевна Камбаловаӧс, Маргарита Васильевна Низовцеваӧс, Наталья Алексеевна Хозяиноваӧс, Елена Григорьевна Сметанинаӧс, Наталья Алексеевна Шаховаӧс. Зэв ыджыд аттьӧ налы!